MOTOR MEKANİK ARIZALARI VE ÇÖZÜMLERİ - 4

3- Motor Ses Kontrolü: Motor ses arızalarını tanımlamak için ilk önce arızası olmayan bir motorun sesini tam olarak dinlemek ve sesleri öğrenmek gerekir. Yani aslında anormal bir ses olmadığı halde ses aramak durumunda kalınabilir. O yüzden motor çalışma seslerinin öğrenilmesinin çok büyük faydaları vardır.

Çeşitli anormal olabilecek motor seslerini motor üzerinde kademeli bir şekilde incelemeye ve tespit etmeye çalışalım.

Motor seslerini kontrol etmeden önce motor üzerindeki sistemlerin tam olarak çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir. Örneğin ateşleme sistemi düzgün çalışmayan bir motor tekleyecektir. Teklemeden dolayı belli bir ses çıkartacaktır. Bu durumda motor sesi ile ateşlemeden kaynaklı tekleme sesi karışacaktır. Böyle bir durumun önüne geçmek için önce arızalı sistemlerin problemleri giderilmelidir.

Motorumuzun önden bakıldığında sol tarafında kayış veya zincir, sağ tarafında volan ve şanzıman, üst tarafında kam ve supaplar, alt ve orta tarafında piston piston kolu ve krank mevcuttur.

Önce sesin tam olarak nereden geldiği ile başlamak en doğru karar olacaktır. Bu kontrolleri yapmadan önce motor yağ durumu kontrol edilir. Çünkü motorumuzda yağ eksikliği veya yağın olmama durumu söz konusu ise anormal seslerin gelmesi normaldir ve yağsız veya yağı eksik bir motoru çalıştırıp sesleri dinlemeye çalışmak mevcut motor arızasının artmasına sebep olacaktır.

Motor yağı kontrol edilirken özellikle yağdaki çapaklanma durumuna da bakılmalıdır. Eğer bir çapaklanma söz konusu ise bunun sebebi ya motor içerisindeki sürtünmeden kaynaklıdır ya da katalizördeki parçacıkların dökülmesidir. Bu durumdaki yapılacak işlem motor revizyonudur.

Triger kayışı olan araçlarda sürtme sesi gibi bir ses geliyor ve kayış bölgesinden şüpheleniliyor ise tek v kayışı olan modellerde v kayışını birden fazla v kayışı olan modellerde sırayla v kayışları sökülerek sesin kesilip kesilmediği kontrol edilir.

Eğer ses kesilmiş ise v kayışı ve hareket verdiği mekanizmalar kontrol edilir. V kayışı tek olan modellerde; devridaim, alternatör, direksiyon pompası (hidrolik ise) ve klima kompresörü mevcuttur. Ayrıca otomatik ve sabit gergiler ile kayış gerginliği ayarlanır. V kayışı söküldükten sonra el ile gergiler ve kasnaklar kontrol edilir. Mesela alternatör bilyaların da ses olduğu el ile anlaşılır ve sökülerek bilyaları değiştirilip tekrar yerine takılarak kontrol edilir.

Özellikle kayış tarafından gelen seslerde klimanın devrede olup olmadığı kontrol edilmeli ve ses klimayı kapattığımızda kesiliyor veya açınca geliyor ise klima kompresöründen şüphelenilmelidir.

Klima gazının fazla basılması kaynaklı klima kompresörü kasabilir ve kayış gergilerinde fazladan yük oluşturabilir. O yüzden ilk önce klima gazı çekilir ve normal oranda tekrar sisteme gaz basılarak kontrol sağlanır.

Manyetik kavramalı klima kasnaklarında kavrama tarafı gerekiyorsa değiştirilir  ve tekrar sesin giderilip giderilmediği kontrol edilir.

Otomatik gergi olmayan v kayışı sistemlerinde fazla veya az verilen kayış gerginliği de ses yaptırabilir. Bu konuda da dikkatli olmanın faydası vardır. Özellikle gevşek bir v kayışlı bariz bir şekilde duyulan kayış kaçırma sesi yapar.

Ayrıca v kayışının arasına yabancı cisimlerin girmesi sonucunda v kayışının kendisi de ses yapabilir. V kayışı söküldüğünde çatlaklıklar ve kanallarındaki yabancı maddelerin durumu göz önüne alınarak v kayışı değiştirilir ve motor sesi tekrar kontrol edilir.

V kayışı veya kayışlarını söktüğümüzde yine ses devam ediyor ise triger sistemini kontrol etmekte fayda vardır. Triger sistemi; triger kayışı, gergi veya gergilerinden ibarettir.

Triger kayışı el yardımıyla gerginliği kontrol edilir. Otomatik gergi sistemde mevcut değil ise ve gerdirici manuel tip ise kayışın fazla veya az gerdirilmesinden kaynaklı ses yapabilir. Ayrıca kasnak ve gergilerde ki ses kontrol edilmelidir.

Triger kayışı ve v kayışları belli periyodlar da değiştirilen kayışlardır. Bu yüzden zamanı gelen kayışların muhakkak değişmesi arıza tespiti için önem arz eder.

Triger zincirine gelecek olursak, triger zincirinde herhangi bir uzama veya gergilerinde ki problem dolayısıyla motordan bir zincir sesi duyulur. Özellikle bu zincirlerin gerdirilmesi yağ basıncına bağlı olarak hidrolik gerdiriciler ile sağlanır.

Yağ basıncındaki herhangi bir düşme veya hidrolik gerdiricilerdeki bozukluk zincir tarafında ses oluşmasına neden olur. Özellikle zincir tarafından ses geldiğinde yağ basıncının kontrolü kesinlikle yapılmalıdır. Yağ basıncı düşük ise sebebi araştırılmalı ve problem ortadan kalktığında tekrar ses dinlenmelidir. İteceklerdeki bozukluk zincire ve gaydlara zarar verir. Zincir seti değişerek problem giderilir.

Motorun önden bakıldığında sol tarafındaki sesleri tanımladık. Sıra üst tarafa geldi. Motorumuzun üst tarafında kam mili, supaplar, supap iticileri varsa vvt, bazı çift kam miline sahip modellerde ufak zincir mekanizması ve silindir kapağı bulunur. 

Üst taraftan gelen ses durumlarında öncelikle motora herhangi bir revizyon işlemi yapılmış mı, motor yağında eksiklik var mı yada yağ bakımı zamanında mı yapılmış gibi bilgilere ihtiyaç vardır.

Yağ bakım zamanı geçmiş araçlarda motor yağı özelliğini yitirmişl olmasından kaynaklı hidrolik iticilerden ses gelme ihtimali vardır. Ayrıca silindir kapağı fazla taşlanmış ise vurma sesi gelme olasılığı yüksektir.

Supap ayarı olan modellerde supap ayarları doğru yapılmamış ise supaplardan takırtı sesi gelebilir. Supaplarda supap iticilerinde kırıklık bozukluk gibi durumlarda da bariz bir şekilde motor üzerinde ses gelir. Sentesi düzgün olmayan bir motorda da aynı vurma sesi yanında motor da rölantide sanki tekliyormuş gibi çalışabilir.

Külbütör kapağı sökülerek herhangi bir kırık veya aşınmış bir malzeme var mı bakılmalıdır. Ayrıca supap ayarı olan modellerde supap ayarı tekrar yapılarak ses dinlenmelidir.

Supap iticilerinden şüpheleniliyor ise tek tek sökülerek boşluk kontrolü yapılır ve boşluk olanlar değiştirilir.

Triger zinciri veya kayışı söküldükten sonra pistonlar silindir içerisinde orta seviyeye alınır ve kam mili el yardımıyla döndürülür. Supap ve supap yayları kontrol edilir ayrıca supapların sıkı çalışıp çalışmadığına bakılır. Böylece supaplarda herhangi bir eğiklik söz konuşumu kontrol edilir. Ayrıca kam basma yüzeylerinde aşınma var mı bakılır. 

Gerekli malzemeler değiştirilerek problem ortadan kaldırılır.

Motorun sağ tarafına geldiğimizde şanzıman ile tam birleştiği yerde oluşabilecek sesleri incelemeye çalışalım. Bu bölgede motor malzemesi olarak volan, şanzıman tarafında da baskı, balata ve bilya bulur. Bir sürtme sesi söz konusu ise aracın debriyajına basılarak sesin geçip geçmediği kontrol edilir. Debriyaj bilyası bozukluklarında genellikle bu ses kesilir. Kesilen ses doğrultusunda şanzıman sökülerek debriyaj bilyası değiştirilir.

Bazı volan modellerinin göbek tarafında bilya bulunur. Bu bilyanın bozulması sonucu bilya sesi duyulur. Bu bilya şanzıman söküldükten sonra el yordamı ile kontrol edilerek tespit edilir. Varsa bir problem değiştirilir.

Çift kavramalı debriyaj tiplerinde volan hareketlidir. Herhangi bir volan arızası da ses yaptırabilir. 

Normal volan modellerinde volan cıvatalarındaki herhangi bir boşluktan kaynaklı ses oluşabilir.

Ek bir bilgi olarak marş basıldığında herhangibir kaçırma sesi geliyor ise marş dişlisi haricinde volanda ki dişliyide kontrol etmekte fayda vardır.

Motorun sağ tarafındaki seslerde ki kilit nokta sesin şanzıman tarafında mı yoksa motor tarafında mı olduğunun tam teşhisi konusunda mutabık olduktan sonra sökülmesidir.

En son olarak motor alt tarafında ki sesleri inceleyelim. Motorun alt tarafında yağ karteri içerinde yağ süzgeci, krank ve krank yatakları bulunur. Motorun orta tarafına geldiğimizde biyel kolu, piston ve segmanlar mevcuttur. Alt tarafından bir hışırtı sesi geliyor ise karter sökülür ve yağ süzgeci kontrol edilir.

Böyle bir durumda süzgeç temizlenir. Ancak süzgecin bu şekilde tıkanması kesinlikle araştırılacak bir durumdur.

Krank milinin sağa ve sola hareket etmesini sınırlayan bir gezi ayı mevcuttur. Bu gezi ayında ki herhangi bir boşluk veya bozukluk krank milinin yatay eksenel olarak sağa veya sola doğru bir miktar kontrolsüz bir şekilde hareket etmesine yol açacaktır.

Buda pistonların düşey eksenini bozacağından anormal bir çalışma sesine sebep olacaktır. Bu gezi ayının en kolay kontrol yöntemi krank kasnağını bir levye yardımı ile ileri geri hareket ettirerek kontrol etmektir.

Aracın hararet görmesinden dolayı veya yağsız kalıp aşınmasından dolayı motor yağında da çapaklar görülebilir. Eğer sesin motor iç tarafından olduğuna kannat getiriliyorsa motor sökülür ve revizyon işlemi yapılır.